"فاویسم" بیماری حساسیت به باقلا

بیماری حساسیت به باقلا یا فاویسم به‌ صورت ارثی از مادر به پسر منتقل می‌شود، اما این بدان معنا نیست که دختران از ابتلا به فاویسم در امان هستند، اما درصد ابتلای پسران بیشتر است.

 

کمبود آنزیم گلوکز ۶ فسفات دی‌هیدروژناز موجب همولیزگلبول‌های قرمز خون می‌شود. این آنزیم نقش مهمی در احیای اکسیدان‌های تولید شده در داخل گلبول قرمز دارد؛ بنابراین وقتی کودک مبتلا به کمبود این آنزیم باشد و در معرض اکسیدان قرار گیرد دچار همولیز شده و اصطلاحا مبتلا به فاویسم شده است.

 

فاویسم یک نقص مغلوب وابسته به کروموزوم x است، بنابراین بیشتر در مردان دیده می‌شود. این بیماری زمانی در خانم‌ها بروز می‌کند که هر دو کروموزوم x ژن مورد نظر را نداشته باشد.

چنانچه آنزیم گلوکز ۶ فسفات دی‌هیدروژناز که در تمام سلول‌های بدن موجود است، در بدن افراد دچار نقص یا کمبود شود، فرد دچار کم خونی می‌شود؛ زیرا گلبول‌های قرمز خون همولیز یا تخریب می‌شوند؛ بنابراین نقص این آنزیم، گلبول‌های قرمز خون را به مواد اکسیدان حساس کرده و گلبول‌های قرمز به سمت تخریب شدن پیش می‌روند، زیرا اکسیداسیون موجب پاره شدن غشای سلول شده و محتویات آن بیرون می‌ریزد.

باقلا از جمله مواد غذایی است که دارای موادی به نام «ویسین» و «کوویسین» است که در لوله گوارش و در ضمن فرآیند‌های شیمیایی عمل هضم، به «دی ویسین» و «ایزورامیل» تبدیل می‌شوند. این مواد از اکسیدان‌های قوی محسوب می‌شوند؛ بنابراین به محض تماس با غشای گلبول قرمز در افرادی که کمبود آنزیم گلوکز ۶ فسفات دی‌هیدروژناز را دارند، آن را منهدم کرده و گلبول قرمز از بین می‌رود و شخص به فاویسم مبتلا می‌شود؛ بنابراین این افراد باید از خوردن باقلای تازه و خام اجتناب کنند.

 

یونانی‌ها مواردی از فاویسم را بیش از دو هزار سال پیش توصیف کرده‌اند. «فاویسم» یک بیماری «ارثی خونی» است که به علت کمبود یکی از آنزیم‌های گلبول قرمز ایجاد می‌شود.

فاویسم درمان ندارد
این بیماری درمان قطعی ندارد و تنها اقدام موثر، پیشگیری از بروز حمله همولیز با پرهیز از مواجهه با مواد اکسیدان و در صورت بروز حمله مراجعه سریع به پزشک جهت اقدامات نگهدارنده و حمایتی جهت پیشگیری از عوارض همولیز است.

 

باقلا در حدود شش هزار سال پیش از میلاد جزء رژیم غذایی مردم مدیترانه، آسیا و آفریقا به شمار می‌رفته است. امروز باقلا در سایر نقاط دنیا هم کشت می‌شود. این گیاه حاوی ماده‌ای به نام «فیتین» است که دارای ارزش غذایی بالایی است. این ماده غنی از کلسیم بوده و تقویت‌کننده به شمار می‌رود.
باقلا طبیعی سرد دارد. ولی گل باقلا گرم است. دم کرده گل باقلا برای دفع سنگ کلیه و قولنج‌های کلیوی به کار می‌رود. گل باقلا مدر و ضد تشنج بوده و برای ورم مثانه مفید است.

 

علایم بالینی در فاویسم:
بعد از خوردن ماده اکسیدان (۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد) علایم ناشی از همولیز دیده می‌شود. زردی و ادرار تیره رنگ به علت دفع بیلی روبین و هموگلوبین از ادرار به علاوه احتمال دل درد و تهوع و بی اشتهایی از شایع‌ترین نشانه‌های بیماری فاویسم است.